De stand van restauratievakmanschap in de noordelijke provincies

Bij het NCE anticiperen we graag op ontwikkelingen. In 2021 gaan we het laatste jaar in van de Masterplanperiode 2018-2021, waarin we hebben gewerkt aan de ontwikkeling en organisatie van 10 nieuwe restauratie-opleidingen. We zijn nog niet klaar. Want, wat kan het NCE betekenen voor een goede kennisoverdracht in andere vakgebieden (bijv. architecten) of voor andere regio’s, zoals de noordelijke provincies? 

Hilke Janssen, op de foto bezig met de restauratie van een prieeltje (zie fotobijschrift onderaan), vertegenwoordigt de Vereniging Restauratie Noord en ROP Nederland in de Raad van Advies van het NCE. Hij vertelt hoe het restauratieonderwijs ervoor staat in het noorden. Met steun van de drie noordelijke provincies werkt Janssen, samen met Bouwend Nederland en de drie noordelijke opleidingsbedrijven aan allerlei initiatieven om bij jongeren interesse te wekken voor een beroep in de bouw of techniek. 

Belangstelling kweken bij de nieuwe generatie

“We willen al in groep 7 en 8 belangstelling kweken voor techniek. In het VMBO  stimuleren we zoveel mogelijk leerlingen om te kiezen voor het profiel Bouwen, Wonen & Interieur. Van daaruit kunnen leerlingen doorstromen naar de allround opleidingen in het MBO, zoals timmeren, metselen, et  cetera. We zijn nu 1,5 jaar bezig en we kunnen rustig zeggen dat de aanpak werkt: we hebben nu tenminste 100 leerlingen per provincie die zich bij zes ROC’s in de noordelijke provincies hebben aangemeld voor een MBO 2 of MBO 3 opleiding timmeren of metselen. Er wordt goed samengewerkt. De concurrentie tussen scholen, die door het bekostingsmodel wordt aangewakkerd, is duidelijk verminderd. De scholen geven nu bijvoorbeeld gezamenlijk voorlichting. We hebben de obstakels en versnippering weten weg te werken.”

“Met deze mooie aanwas aan timmerlieden op niveau 2 en 3 kunnen we gaan kijken wie kan doorstromen naar de restauratie. Hiervoor wordt het keuzedeel ‘Basis restauratie’ aangeboden, ondersteund door de leden van de Vereniging Restauratie Noord. In maart zouden we met 54 leerlingen ‘los’; door corona kon dit helaas niet doorgaan en we zijn aan het zoeken naar een alternatieve oplossing in samenwerking met de opleidingsbedrijven.

De mentaliteit van de echte vakman

Voor de restauratie zoeken we vaklieden die anticiperen op wat ze tegenkomen in een gebouw, die begrijpen wat er staat en hoe een gebouw in elkaar zit. Als ze dat kunnen zien, zijn ze pas in staat om een gebouw te herstellen. We zijn in gesprek met Friese Poort, het Alfa College en het ROC van Twente om te kijken of we gegarandeerd een restauratie-opleiding als Specialist Restauratie Timmeren/Metselen van het NCE om het jaar zouden kunnen laten starten.  We zijn er nog niet, maar we gaan wel in de goede richting.”

Permanente educatie

“Ik beschouw de MBO-opleidingen op niveau 2 en 3 als een startkwalificatie om in de restauratie aan de slag te gaan. We willen naar een permanente educatie toe, zodat vaklieden hun kennis actueel en up-to-date houden. De complexiteit van het restauratievak vraagt daar om. Restaureren gaat al lang niet meer alleen over het behoud van het pand, maar ook over herbestemming en verduurzaming. In Groningen komt daar nog de constructieve component van het versterken van monumenten bij, veroorzaakt door de aardbevingsproblematiek. Bij historische panden, beschermd of niet, heb je dezelfde kennis en techniek nodig voor het herstel.”

“Overigens gaat het om de hele keten van betrokken professionals. Het is belangrijk dat we voldoende vaklieden hebben, maar we zien ook een vergrijzing onder de architecten. Zonder hen is het voortraject van een restauratie niet goed uit te voeren. Zo vraagt de hele linie om aandacht en inspanning, zodat er voldoende goed opgeleide en ervaren professionals zijn om ons erfgoed in goede staat te kunnen doorgeven aan volgende generaties.”

Voor meer informatie over de NCE Raad van Advies? Kijk hier: Leden Raad van Advies.

Bijschrift bij foto's: De belangstelling voor het timmervak heeft Hilke Janssen – zelf civiel ingenieur - meegekregen van zijn vader, een ambachtelijk timmerman “die wat zijn ogen zien met zijn handen maken kan”*. Janssen hielp zijn vader bij de restauratie van het Jugenstil-prieeltje uit 1890. De voorzijde met ajourwerk en de ronde kap waren in vrij goede staat. De onderzijde en de zijdakjes zijn vernieuwd. Op basis van luchtfoto’s ontdekte Jansen de oorspronkelijke plek van het prieel, een gemeentelijk monument, in de tuin van zijn historische boerderij (rijksmonument). Daar is het prieeltje teruggeplaatst op een draaibaar plateau. 

*Het schaep met de 5 pooten, Waar vind je tegenwoordig nog een goede timmerman.