Eerste modules voor restauratoren cruciaal voor uitoefening vak

Esther is archeologe, maar is vanuit de Stichting ERM ook nauw betrokken bij het Restauratoren Register in de rol van rapporteur van de Begeleidingscommissie en secretaris van de Commissie Opleidingen en Nascholing. Deze laatste commissie adviseert het Centraal College van Deskundigen Restauratiekwaliteit van de Stichting ERM. Tevens is Esther betrokken geweest bij het opzetten van het beroepsregister voor archeologen en specialisten in de archeologie. Nu is ze door het NCE ingehuurd om de ontwikkeling van het bij- en nascholingsprogramma te begeleiden.

Om misverstanden direct uit de weg te ruimen stelt Esther: “De modules van het NCE zijn geen vervanging van regulier onderwijs, maar een aanvulling op de kennis van de restaurator. Met de komst van het Restauratoren Register heeft het beroepsveld een stap gezet naar kwaliteitsborging en de daarbij horende permanente educatie. Registratie brengt namelijk de plicht tot het actief bijhouden van je kennis met zich mee.”

Het verschil tussen bij- en nascholing

Het veld van restauratoren is zeer divers, niet alleen qua specialismen, maar ook hoe restauratoren het vak hebben geleerd. Esther onderscheidt twee groepen en verduidelijkt gelijk het onderscheid tussen bij- en nascholing: “Een deel van de restauratoren heeft een opleiding gevolgd, variërend van MBO tot HBO tot universitair, maar er zijn ook heel wat restauratoren die het vak on the job hebben geleerd. Zij zijn in de praktijk getraind bij een professioneel atelier en deskundig op hun specialisme, maar hebben vaak lacunes op algemene kennis. De bij- en nascholingsmodules die nu ontwikkeld gaan worden bevatten de basiskennis, die elke restaurator in huis moet hebben en vormen tijdelijk een verplicht bij- en nascholingsprogramma van het Restauratoren Register.”

Basiskennis die iedere restaurator in huis moet hebben

Na raadpleging van het restauratorenveld en in samenspraak met de beroepsverenigingen Restauratoren Nederland, ARA Nederland , de Universiteit van Amsterdam en de stichting ERM is besloten om te beginnen met de onderwerpen Documentatie in woord en beeld (module 1), Restauratie-ethiek en de geschiedenis van het restaureren (module 2) en Basischemie voor restauratoren (module 3). 

Documentatie

Bij Documentatie in woord en beeld leren de deelnemers te rapporteren over het onderzoek en de werkzaamheden die zij aan een object verrichten. Het is cruciaal dat in de verslaglegging navolgbaar is wat de restaurator heeft gedaan en welke keuzes zijn gemaakt. Dit moet ook worden vastgelegd in foto’s voor, tijdens en na de behandeling. Op RestauratorenRegister.nl staat al een format om rapportages te maken die voldoen aan de toetsleidraad die gehanteerd wordt bij de toelating tot het Restauratoren Register. Rapportages vormen naast het beoordelingsgesprek een belangrijke basis om te kunnen beoordelen of een restaurator ook vakbekwaam is. Een toelatingseis voor het Restauratoren Register is namelijk dat een restaurator drie rapportages kan overleggen die aan de kwaliteitseisen voor deze vakbekwaamheid voldoen. De module Documentatie in woord en beeld kan restauratoren praktische kennis en vaardigheden bieden ter voorbereiding op de eigen registratie in het Restauratoren Register. 

Restauratie-ethiek

Ook restauratie-ethiek hoort tot de basiskennis: hoe is het vak ontstaan, wat zijn de ethische aspecten van restaureren, wat zijn do’& donts, het belang van preventief conserveren. Dat ligt allemaal vast in de ‘Gedragscode’ voor restauratoren, die is gebaseerd op internationale codes als A.I.C en E.C.C.O. Preventief conserveren houdt bijvoorbeeld volgens deze code in ‘alleen doen wat noodzakelijk is voor het behoud van de integriteit en de cultuur-historische waarde van het erfgoed’. 

Basiskennis Chemie

Basiskennis van chemie is ontzettend belangrijk om te weten hoe stoffen op elkaar inwerken, en bepalend zijn bij de keuzes die je maakt voordat je gaat conserveren of restaureren. Zowel voor het object waar je aan werkt, als natuurlijk je eigen gezondheid en die van anderen. Veel restauratoren zijn bewust of onbewust dagelijks bezig met chemie, maar hebben in sommige gevallen nooit deze kennis formeel via een opleiding opgedaan of volgden hun lessen jaren geleden. 

Vooruitblik op het totale bij- en nascholingsprogramma

De UvA stelt voor de modules delen uit hun leerprogramma beschikbaar en het NCE en de UvA werken dit samen uit tot de nieuwe modules. Als alles volgens plan loopt, kunnen de eerste drie modules in 2021 van start gaan. In verband met de Corona-crisis worden voorbereidingen getroffen om eventueel webinars te kunnen geven of een mix van webinars en contactdagen. “Dan gaan we kijken hoe deze modules aanslaan onder restauratoren. In totaal is er ruimte voor een bij- en nascholingsprogramma van circa 8 tot 10 modules. In de stuurgroep is al wel nagedacht over mogelijke onderwerpen. Met een paar slagen om de arm denken we dat het totale bij- en nascholingsprogramma, naast deze eerste drie modules, ook de onderstaande onderwerpen kan omvatten”, vertelt Esther enthousiast: 

• Kennis van bewaren en preventieve conservering / binnenklimaat;
• Verpakken, vervoeren & verzekeren; 
• Historische vervaardiging & materiaalgebruik: literatuur, historische bronnen; 
• Kunst en cultuurgeschiedenis; 
• Actuele ontwikkelingen in methoden en technieken voor digitale documentatie; 
• Cultureel ondernemerschap.

Restauratoren Register buitengewoon nuttig

“Het is mooi dat er een link is gelegd tussen het bij- en nascholingsprogramma van het NCE en het Restauratoren Register”, zegt Esther, “met de komst van het Restauratoren Register is voor het eerst samen nagedacht over de vragen: wat is kwaliteit bij het restaureren van roerend erfgoed en vooral, wat zijn de kritische factoren die bepalen of je vakbekwaam bent? Het Restauratoren Register is een heel nuttig hulpmiddel voor opdrachtgevers die op zoek zijn naar een vakbekwame restaurator voor hun schilderij, antieke tafel of een 3D object om het kaf van het koren te scheiden. Er is nog wel wat koudwatervrees onder restauratoren om zich aan te melden, maar ik ben ervan overtuigd dat het Restauratoren Register een belangrijke stap vooruit is voor dit beroepsveld. Het maakt de vakbekwaamheid voor opdrachtgevers zichtbaar en vormt een stuwende kracht voor het actief onderhouden van je kennis. Dat komt natuurlijk ook het erfgoed ten goede.”

Voor meer informatie over het bij- en nascholingsprogramma: Restauratoren Roerend Erfgoed.

Foto’s: Esther Wieringa i.o.v. de stichting ERM