Ervaren (restauratie)glazenier Sebastiaan Rietkerk vertelt over het vak en de branche

De weg naar glazenier

In de jaren ‘90 volgde Sebastiaan de opleiding Autonoom Beeldende Kunst, gericht op beeldhouwen, aan de HKU, Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. “Deze richting was te conceptueel voor mij, ik heb dan ook nooit een beeld gehouwen in de tijd dat ik deze opleiding volgde”, zegt Sebastiaan lachend. “Tijdens de opleiding kon je twee keer per jaar een seminar volgen, dat waren vrije keuze modules. Tijdens zo’n seminar gingen we met een groep van twintig mensen naar een atelier. Je kon kiezen voor bijvoorbeeld brons gieten of met papier werken en zo heb ik een week glas-in-lood geleerd bij Robbert Schmidt. En dat sprak me meteen aan. De sfeer was heel prettig, we maakten mooie dingen en het onderdeel restauratie vond ik heel interessant. Ik hield altijd al erg van oude stijlen. Ik was erg geïnteresseerd in Jugendstil en Amsterdamse School en daar kon ik eigenlijk helemaal niks mee op de kunstacademie. Ik heb af en toe schilderijen gemaakt in Jugendstil-stijl en ik had mijn scriptie geschreven over Jan Toorop, maar daar konden mijn docenten dan weer helemaal niks mee.” Het was een verrijking voor Sebastiaan om de wereld van glas-in-lood te ontdekken, want daar kon hij zijn liefde voor Jugendstil wel helemaal in kwijt.

Sebastiaan Rietkerk aan het werk.

Ontwikkeling tot restauratieglazenier

Sebastiaan: “Na de kunstacademie kreeg ik hier en daar restauratie opdrachten en die mocht ik uitvoeren in het atelier in Den Bosch, van Robbert Schmidt. Toen bleek wel heel snel dat ik veel meer de diepte in moest, want ik wist nog helemaal niks. Ik heb vervolgens her en der gesolliciteerd en vervolgens heb ik vier jaar bij een atelier in Utrecht gewerkt.” Twintig jaar terug heeft Sebastiaan de kneepjes van het restaureren geleerd van zijn leermeester, maar hij geeft wel aan dat de opleidingsmogelijkheden van nu erg belangrijk zijn voor het vak. “Bij veel glazeniersopleidingen ga je niet echt de diepte in en een specifieke restauratie opleiding is dan wel erg belangrijk. Voordat je monumentaal gebrandschilderd glas op een goede manier kunt restaureren, moet je er gewoon veel vanaf weten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan bouwstijlen. Ook restauratie-ethiek speelt een rol. Wanneer ga je iets vervangen, wanneer niet? Wie is de maker? Hoe bijzonder is het glas-in-lood? Ook de montage is een heel ander verhaal. Soms komt er ook het vervangen van brugstaven bij kijken of is er beschermende beglazing aanwezig. Dat zijn allemaal onderdelen van het restauratie vak.”

Eigenschappen, valkuilen en uitdagingen

“Als restauratieglazenier moet je heel precies en geduldig zijn. Daarnaast moet je ook willen leren en vaardigheden in je vingers hebben. Bij grote projecten is de aanlooptijd vaak een lastig punt. Soms duurt het jaren voordat je een keer begint. Er zijn in zo’n geval veel partijen bij betrokken; de gemeente, het Rijk, monumentenzorg, de eigenaren, de architect, noem maar op. Het is altijd hollen of stilstaan. Ook is het lastig om goede vakmensen te vinden en dat is wel echt een probleem. Een laatste valkuil is de concurrentie op prijs. Het komt heel vaak voor dat kwaliteit uiteindelijk ondergeschikt blijkt te zijn en dat, terwijl er voorafgaand aan een project zogenaamd hele hoge eisen gesteld worden. Dat is heel frustrerend. Het gaat toch om prijs en netwerk en daar moet je soms een beetje in mee. Anders krijg je gewoon de opdracht niet”, vertelt Sebastiaan. Natuurlijk heeft het vak ook leuke kanten. “Het is ook een heel mooi vak. Het heeft met de historie van gebouwen te maken. Het is heel mooi en dankbaar werk. Het hoeft niet per sé kunst te zijn. Als jij een mooi gebrandschilderd kerkraam restaureert, dan weet je dat het er weer 100 jaar tegen kan. Dat is gewoon hartstikke mooi. Je doet iets voor de stad en de omgeving waarin je woont. Je komt ook op waanzinnige plekken, denk aan kastelen, paleizen, kerken en kathedralen.”

Sebastiaan Rietkerk aan het werk.

Huidige projecten

“We doen particulier werk en ook monumentaal werk. Het is, denk ik, een beetje fiftyfifty. Particulier werk is vaak klassiek, denk aan jaren ‘30 huizen en dan kijk je naar het jaren ‘30 ontwerp. Bij de huizen uit 1900 kijk je mogelijk naar Jugendstil of een ontwerp uit 1900 dat past. Daar ontwerp je dan wel veel voor, maar dat is wel vaak voortborduren op iets wat er al is. Helemaal zelf ontwerpen gebeurt af en toe, maar een stuk minder. Er is minder vraag naar kunstprojecten, maar dat doen we ook. We zitten ook erg in de monumentale hoek met kerken en dergelijke. Bij restauratie, zeker in combinatie met monumenten, zijn er veel meer dingen om op te letten. Je probeert tijdens restauratie van gebrandschilderde ramen zo veel mogelijk het origineel te respecteren. Het is een stuk verslaglegging, wat heb je gekopieerd/geïmiteerd? En een stuk restauratie-ethiek waarbij je zo veel mogelijk het origineel probeert te behouden. Daarnaast krijgen we in beide sectoren ook veel te maken met verduurzaming”, zegt Sebastiaan over de projecten waar hij en zijn team aan werken.

Gemiddelde werkweek

Het werkveld van Sebastiaan is verschoven. Eerst was hij voornamelijk bezig met het glazeniersvak, maar nu heeft hij ook veel organisatorische taken op zijn bord liggen. Sebastiaan: “We hebben veel mensen in dienst, tussen de tien en twaalf, en dat betekent dat ik aan het managen ben. De boel in goede banen leiden. Ik heb vijftien jaar lang voornamelijk wel zelf dingen gemaakt en dat vind ik nog steeds leuk om te doen, maar nu kom ik er slechts een halve dag in de week aan toe. Het is meer het vak doorgeven en de boel begeleiden. Die verschuiving is oké, want het zijn dingen die voor mij nog uitdagend zijn. Bovendien heb je voor grote projecten ook echt een team nodig, anders is het niet te doen.”

Verandering van de branche

“Het is heel belangrijk dat de NCE-opleiding Restauratie Glazenier er is. De opleiding is bedoeld voor mensen, die al langere tijd in het vak bezig zijn en zich nog verder willen verdiepen. Inhoudelijk richt de opleiding zich voornamelijk op monumenten. Als die specifieke kennis niet via een opleiding wordt doorgegeven, hoe dan? Er wordt al veel restauratiewerk verzet in de praktijk, maar je merkt dat daar ook fouten gemaakt worden. Er mist veel kennis en regelgeving. Bovendien is er een nieuwe generatie aan de beurt en ik merk dat de wereld veel meer opengaat. Dertig jaar geleden was alles heel geheimzinnig en wilde niemand zijn geheimen delen, maar ik merk dat er meer collegialiteit is. Er is meer contact tussen ateliers onderling. Het zijn ook echt andere tijden, we zitten in het internettijdperk. Er wordt al veel gedeeld en ik denk dat dat erg belangrijk is. Ik krijg ook wel vaker de vraag of mensen het vak bij ons kunnen leren, maar dat gaat haast niet. Het kost heel veel tijd om iemand op een niveau te brengen waar ze als glazenier veelzijdig zijn. Als er iemand langs komt met een gedegen opleiding achter de kiezen, dan werkt dat voor ons veel beter”, vertelt Sebastiaan.

Wil jij aan de slag als restauratieglazenier? De eerstvolgende lichting van de NCE-opleiding Restauratie Glazenier gaat van start in april 2025. Schrijf je tijdig in, want er is een toelatingsprocedure. Weet je niet zeker of je de basiskennis en –vaardigheden in huis hebt? In oktober 2025 start de NCE-schakelmodule Restauratie Glas-in-Lood en dan worden de basisprincipes behandeld.