Interessante uitdaging: het doorgeven van verzamelde kennis en 45 jaar ervaring

Even voorstellen

Johan heeft van kinds af aan een fascinatie voor bomen gehad. Hij is aan de slag gegaan als boomverzorger en hij heeft het groen nooit meer verlaten. “Ik werkte een jaar als boomverzorger, maar dat ga je niet volhouden tot je 40e. In de begin jaren ‘80 moesten we de iepen in Amsterdam, die zwaar betakt waren, uitlichten. Ook moesten we populieren snoeien, we waren echt aan het klimmen”, zegt Johan over zijn tijd als boomverzorger. Deze lichamelijk intensieve baan ruilde hij later in voor een functie bij de vereniging van Natuurmonumenten, hij werkte in de groot groenvoorziening van een verpleeghuis dat tevens een historische buitenplaats was. Ook werkte hij voor de gemeente Weesp en daarnaast heeft hij nog 10 buitenplaatsen beheerd. Tegenwoordig doceert hij module HHG 3 bomen en boselementen van de NCE-opleiding Hovenier Historisch Groen om zijn kennis en ervaring door te geven aan zijn opvolgers. Stilzitten zit er niet bij.

Johan van Galen Last

Vergaren en toepassen van kennis

Om van de groene wereld je werkplek te maken, is basiskennis van belang. Johan heeft de lagere en middelbare tuinbouwschool gedaan en na een jaar als boomverzorger heeft hij besloten zijn kennis te verbreden. Johan: “Ik heb natuurlijk een opleiding als bloemist/boomkweker, maar ik heb me in de avonduren helemaal bijgeschoold tot hovenier en groot groen. Er komt een stuk ervaring bij kijken en bij mij was het ook veel zelf lezen en verdiepen. In 2004 werd voor het eerst de cursus Tuinkunst en parken aangeboden en daar leerde je over historisch onderzoek. Je leerde een herstelplan maken en een bijbehorende visie los te laten op het project. Daarnaast moet je ook aan de slag met vragen zoals waar haal ik het geld vandaan? en hoe ga ik het allemaal organiseren? Ik kon dat meteen goed gebruiken in de praktijk, want op dat moment waren we bij de buitenplaatsen bezig met een herstel- en maatregelplan.” Naast de organisatorische kant, die, zoals Johan beschreef, een onderdeel is van de werkzaamheden hovenier historisch groen, blijft ook de praktische kant een grote rol spelen. “Het is heel breed, denk aan gazonbeheer, heesters, bloemperken en er was een siertuin met meer dan 900 verschillende planten, die beheerd moest worden. Daarnaast hebben we leifruit geïntroduceerd op de buitenplaatsen. Er waren vijf muren, die opnieuw bekleed moesten worden met leifruit, appels, peren, pruimen en abrikozen”, vertelt Johan.

Doorgeven van kennis

Jarenlang heeft het groene erfgoed van Nederland kunnen genieten van de kennis en ervaring van Johan, maar hoe nu verder? “Ik heb tijdens mijn opleidingen altijd mensen getroffen, die uit het vak kwamen en met liefde over hun vak praten. Dat wil ik op dezelfde manier ook gaan doen. Ik heb van alle herstelplannen, die we hebben uitgevoerd, heel veel gefotografeerd: voor, tijdens en na. Inmiddels heb ik al meer dan 100 buitenplaatsen bezocht in Nederland en onder andere daardoor heb ik een behoorlijke collectie met foto’s. Die beelden gebruik ik voor de lessen om mensen bij te brengen hoe je met groen erfgoed omgaat.”

Inhoudelijk werkveld

In het werkveld van de hovenier historisch groen wordt een vertaalslag gemaakt in tijd. Het achterliggende verhaal is een belangrijk onderdeel van een historische tuin en die moet doorgetrokken worden naar de toekomst. Johan: “Je moet vooral een beetje geïnteresseerd zijn in de geschiedenis, omdat je bij historisch groen teruggaat naar de beginperiode. Hoe heeft de tuin zich ontwikkeld? Wie zijn de eigenaren geweest? Wie was de ontwerper en wat heeft hij gedaan? Wat is er nu nog van over en hoe kunnen we het verder ontwikkelen in de toekomst? Het is erg belangrijk dat de studenten zich verdiepen in waar ze mee bezig zijn, ze kunnen daar veel profijt van hebben in de toekomst. De keuzes, die ze moeten maken, worden dan gemakkelijker. De meeste hoveniers zijn bezig met de aanleg van een tuin en een stukje onderhoud. Bij hovenier historisch groen krijgt het vak veel meer inhoud. Je volgt een tuin het hele jaar door en je ziet hoe een tuin zich ontwikkelt in de loop van de jaren. Het is leuk dat je daar invloed op kunt uitoefenen”.

Bruine beuk van Buitenplaats Boekesteyn te ’s-Graveland.

30 lesdagen op 30 historische locaties

“Als je al die vakboeken ziet, dan besef je dat dit de eerste keer is dat er in Nederland zoiets verschenen is. Het is nog een beetje zoeken hoe we die kennis het beste kunnen overdragen, zodat het niet te schools wordt”, zegt Johan. Tijdens de 30 lesdagen van de opleiding worden 30 historische locaties bezocht waaronder Paleis ‘t Loo in Apeldoorn, Dekema State in Jelsum, Botanische Tuin Utrecht, Landgoed Twickel in Ambt Delden. De lesdagen bestaan uit een combinatie van theorie en praktijk. Johan: “Tijdens de lessen is er ook iemand aanwezig van de locatie, die vertelt over de projecten waar ze op dat moment mee bezig zijn en waar ze tegenaan lopen. Ook merk je dat de technieken, gereedschappen en machines veranderen en er wordt tegenwoordig ook graag op een ecologische manier gewerkt op de buitenplaatsen. Het bijhouden van die ontwikkelingen is ook een belangrijk onderdeel van het vak.”

In juni 2025 gaat de nieuwe lichting Hovenier Historisch Groen van start. Er zijn nog enkele plekken beschikbaar. Lijkt het je interessant om je te verdiepen in historisch groen? Kijk op de website voor meer informatie en schrijf je in voor de NCE-opleiding Hovenier Historisch Groen.