Studenten Inspecteur Gebouwd Erfgoed bekijken molen van onder tot boven

Door Lisa Veltman

Als je als junior monumentenwachter de kans krijgt om de opleiding Inspecteur Gebouwd Erfgoed te volgen, hoef je daar niet lang over na te denken. Met deze vakopleiding leg je een brede basis om vol zelfvertrouwen aan de slag te gaan als monumentenwachter. Tijdens de opleiding komt niet alleen de theorie aan bod, er is ook veel ruimte voor discussies, vragen, uitstappen  en praktijkopdrachten.

Hierdoor waren we als groep actief bezig met de stof en konden we met elkaar grote stappen maken. Zo hebben we enkele panden en de Koppelpoort in Amersfoort bekeken, zijn achterstallig schilderwerk gaan inspecteren en hebben we een glasatelier bezocht. Op deze plekken konden wij onze verse kennis gelijk toepassen in de praktijk.

Toch is een groot onderdeel binnen de Monumentenwacht niet aan bod gekomen tijdens de opleiding: het inspecteren van een molen. Waarom niet? Dat bleek wel tijdens een bezoek aan windkorenmolen De Fortuin in Hattem.

Uitstap naar windkorenmolen De Fortuin

De ervaren en gepassioneerde molenaar Theo Friesema van molen De Fortuin gaf ons een spoedcursus over de molenwereld, waarbij wij een beeld kregen over de geschiedenis en de vele soorten molens, die wij in Nederland hebben. Ook bleek al snel dat de techniek van zo’n molen behoorlijk ingewikkeld is. Dat is dan ook de reden dat niet iedere inspecteur een molen mag inspecteren.

Gerrit van de Pol en Dinand van den Brink, twee moleninspecteurs van Monumentenwacht Gelderland en collega’s van Wilfred, zijn beiden ook opgeleid tot molenaar. Ze weten precies wat elk klein onderdeel in de molen doet. In twee groepen namen ze ons mee om een kijkje te nemen op en in de molen.

De molen is een groot stuk gereedschap met heel veel onderdelen, die allemaal een eigen naam en functie hebben. Deze onderdelen worden tijdens de inspectie allemaal bekeken. Omdat Gerrit en Dinand ook molenaar zijn, mogen zij de molen laten draaien om écht alles te kunnen inspecteren en elke wiek te kunnen beklimmen.

Speciale onderdelen van de molen

Aan de buitenkant van de molen zijn veel bouwkundige onderdelen, die ook in andere monumenten aanwezig zijn, zoals ramen en deuren, metselwerk en houten betimmering. De inspectie hiervan komt voor een groot deel overeen met inspecties van ‘gewone’ gebouwen. Molen-specifieke onderdelen die goed bekeken moeten worden om de veiligheid te garanderen, zijn de ‘vang’ (rem) en het ‘vangtouw’. Deze twee onderdelen zijn van groot belang en moeten zorgvuldig en kundig geïnspecteerd worden, want hiermee kan de molen stilgezet worden. Door de vorm van de molen is afwatering een speciale uitdaging. Soms worden gootjes of deklatjes aangebracht om te zorgen dat regenwater niet op gevoelige plekken kan komen.

Kruip door sluip door naar de zolders, de kap en de askop

Binnenin de molen zijn veel smalle houten trapjes, die naar de zolders leiden. Zo zijn er onder andere de graanzolder, de maalzolder en de steenzolder. Overal wordt gekeken naar aantasting, gebreken of slijtage van de onderdelen. Als je helemaal omhoog klimt, kom je in de kap. Daar kun je zien hoe de as van de wieken naar binnenkomt. Via allerlei tandwielen wordt het mechaniek met de koningsspil, die van boven helemaal naar beneden loopt, in werking gezet. 

Het is fascinerend om te zien dat een beetje wind zo veel kracht en beweging in gang kan zetten en dat alles zo gemaakt is dat de molen ook nog in de wind gedraaid kan worden. Met behoorlijk wat klim- en klauterwerk tussen alle onderdelen door kun je een luik opendoen om van binnenuit naar de askop en de wieken te kijken. Als je daar doorheen naar buiten kijkt, voel je je toch wel erg klein.

Er komt veel kijken bij het inspecteren van een molen. Gelukkig zijn er ervaren inspecteurs, die ook nog molenaar zijn om deze bijzondere monumenten met veel liefde en passie te inspecteren. Wie weet word ik later ook nog vrijwillig molenaar. Dat is volgens molenaar Theo een goed idee, ook voor vrouwen!

Interesse in de opleiding?

Kijk hier voor meer informatie: Inspecteur Gebouwd Erfgoed.